کودک کم‌توان ذهنی (برخورد و شیوه رفتار صحیح)

یکی از دغدغه‌هایی که امروزه در بسیاری از خانواده‌ها مشاهده می‌شود، نحوه برخورد با فرزندان کم توان ذهنی است. این کودکان برخلاف اینکه به نظر می‌رسد شاید متوجه چیزی نباشند اما به خوبی متوجه اتفاقات اطراف خود می‌شوند و تنها با توجه به شرایطی که دارند، امکان داشتن بازتاب مناسبی نسبت به شرایط را ندارند. از همین رو لازم است تا درباره این موضوع به صورت جدی و کاملی بحث و بررسی لازم صورت گیرد.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین زده است که 10 تا 20 درصد از همه کودکان و نوجوانان دارای نوعی ناتوانی ذهنی هستند که نیمی از آ‌ن‌ها تا سن 14 سالگی رخ می‌دهد. کودکانی که کم توان ذهنی دارند، ممکن است در شرایط سختی قرار بگیرند. با این حال، اکثر افراد از وجود درجات مختلف ناتوانی ذهنی بی‌اطلاع هستند. از همین رو در این مقاله به این موضوع و برخی موضوعات دیگر مربوط به این کودکان خواهیم پرداخت. مسائل مربوط به برخورد با کودکان کم توان ذهنی و اینکه چگونه می‌توانید به کودکان کم توان ذهنی کمک کنید تا زندگی بهتری داشته باشند را در این مقاله روشن خواهیم کرد.

این طبقه بندی برای کودکان با IQ ضعیف، معمولاً در محدوده 70-75 یا کمتر، داده می‌شود. آن‌ها رفتار انطباقی پایینی دارند یا به خوبی از پس مهارت‌های زندگی روزمره (غذا، لباس پوشیدن، مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی) خود بر نمی‌آیند و در کسب مهارت‌های زندگی مانند رشد گفتار یا منطق کندتر از همسالان خود عمل می‌کنند. این کودکان که معمولا در شرایط سخت نمی‌توانند واکنش‌های درستی را داشته باشند، در دسته بندی‌های مختلفی جای می‌گیرند. دسته‌ بندی‌هایی که شرایط مختلفی را برای این کودکان فراهم می‌آورد.

کودکان کم توان ذهنی با اینکه دچار مشکلاتی هستند و ممکن است کمتر از دیگران امکان یادگیری را داشته باشند، اما باز هم در صورت وجود شرایط مناسب ممکن است یادگیری خوبی را داشته باشند. آموزش مهارت‌های زندگی به این کودکان از اموری است که نیازمند شرایط بیشتری است. برای آموزش مهارت‌های زندگی به این کودکان لازم است تا صبر و حوصله بیشتری به خرج داده شود. این کودکان با توجه به شرایطی که تجربه می‌کنند، به طور کلی می‌توان وضعیت یکسانی را برای آن‌ها در نظر گرفت هرچند که تفاوت‌هایی را نیز در دسته‌بندی‌های مختلف خود تجربه می‌کنند. از همین رو پیش از آن که به آموزش دقیق این کودکان بپردازیم لازم است تا دسته بندی دقیقی از این کودکان را به دست آوریم و اطلاعاتی را درباره آن‌ها کسب کنیم.

در باور عموم مردم، تصوری نادرست و کلیشه‌ای نسبت به کم توانی ذهنی شکل گرفته است و برخی رسانه‌های اجتماعی نیز بر این باور نادرست دامن زده‌اند. آن‌ها به مردم این باور را داده‌اند که یک معلول ذهنی کند و کم هوش است که اغلب مورد تمسخر قرار می‌گیرد. در واقع، این ناتوانی با مقیاس‌های متفاوتی از محدودیت همراه است و برای افراد مبتلا جا برای بهبود وجود دارد. از همین رو لازم است تا با این طبقه بندی آشنایی لازم را داشته باشیم تا در صورت مواجهه با این موضوع، اطلاعات لازم و کافی را داشته باشیم.

◉ ناتوانی ذهنی خفیف: بیش از 85 درصد از کودکان دارای معلولیت در این دسته قرار می‌گیرند و تا اندکی قبل از دبیرستان مشکلی ندارند. با ضریب هوشی حدود 50 تا 69. آن‌ها گاهی اوقات قادر به درک مفاهیم انتزاعی نیستند، اما به طور کلی می‌توانند با سرعت قابل توجهی سریع یاد بگیرند و به طور مستقل عمل کنند.

◉ ناتوانی ذهنی متوسط: با قرار گرفتن در محدوده ضریب هوشی 36 تا 49، حدود 10 درصد از کودکان مبتلا به ناتوانی ذهنی را تشکیل می‌دهند. این کودکان می‌توانند در جامعه حضور یابند زیرا توانایی یاد گرفتن گفتار و کسب کردن مهارت‌های اساسی زندگی را دارند. با این حال، عملکرد تحصیلی آن‌ها احتمالا ضعیف است و آن‌ها در مدرسه عملکرد ضعیفی خواهند داشت. این کودکان می‌توانند مقداری استقلال داشته باشند اما نمی‌توانند برای مدت طولانی مستقل بمانند.

◉ ناتوانی ذهنی شدید: با بهره هوشی 20-35، این کودکان در اقلیت 3-4٪ قرار دارند. از طریق آموزش‌های گسترده، کودکان دارای ناتوانی ذهنی شدید ممکن است بتوانند مهارت‌های لازم برای زندگی را بیاموزند اما از آنجایی که رشد غیرعادی دارند، به کمک‌های مکرر اطرافیان خود نیاز دارند.

◉ ناتوانی ذهنی عمیق: این شدیدترین نوع ناتوانی و همچنین نادرترین این موارد است، به طوری که تنها 1 تا 2 درصد از کودکان دارای مشکلات ذهنی این گروه را تشکیل می‌دهند. این کودکان ضریب هوشی کمتر از 20 دارند. آن‌ها به شدت معلول هستند و به دلیل داشتن مهارت‌های زندگی ضعیف نیاز به نظارت گسترده والدین و اطرافیان خود دارند. با این حال، با آموزش منظم و تنظیم یک روال مشخص یادگیری، ممکن است بتوانند برخی از مهارت‌های ضروری را برای زندگی کسب کنند.

همان‌طور که گفتیم با توجه به دسته بندی این کودکان، نوع آموزش به آن‌ها متفاوت و متغیر است. به طور مثال کودکانی که اختلالات شدیدی ندارند، می‌توانند در مدارس عادی درس بخوانند و در بین دیگر کودکان باشند. این کودکان تنها نیاز دارند تا در شرایطی بیشتر مورد توجه والدین و معلمان قرار گیرند. از همین رو لازم به تفکیک این کودکان از دیگران نیست و می‌توان آن‌ها را در کنار دیگر کودکان آموزش داد.

برای دسته دیگری از کودکان که اختلالات شدیدتری دارند و ممکن است در مدارس عادی دچار مشکلاتی شوند، بهتر است تا به مدارس خاصی فرستاده شوند. این کودکان به طور معمول نیاز به کمک متخصصان این حوزه دارند و تنها والدین و معلمان نمی‌توانند مشکلات آن‌ها را برطرف نمایند. علاوه بر این موارد، برای آموزش و یادگیری این کودکان لازم است تا معلمان و والدین برخی ویژگی‌ها را در خود تقویت کنند تا بتوانند شرایط بهتری را برای آموزش و یادگیری این کودکان فراهم آورند. ویژگی‌هایی که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.

همان‌طور که گفتیم برای برخورد و رفتار با کودکان کم توان ذهنی لازم است تا شرایطی رعایت شود و به نکات مهمی توجه شود. این کودکان به دلیل وضعیتی که دارند، حساس‌تر از دیگر کودکان هستند. به همین جهت لازم است تا والدین و معلمان این کودکان دقت بیشتری را نسبت به نحوه برخورد و رفتار خود داشته باشند. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:

1. داشتن صبر و حوصله در برخورد با کودکان
2. گوش دادن دقیق به گفته‌های کودکان
3. خونسرد بودن و آرامش بخشیدن به کودکان
4. درک کردن کودک و شرایط نامطلوب او
5. داشتن ارتباط مناسب با اطرافیان کودک
6. آشنایی کافی با شرایط این کودکان و داشتن آگاهی از انواع اختلالات کم توانی ذهنی
7. عدم برخورد با ترحم با این کودکان
8. دادن مسئولیت‌های در اندازه توانایی‌های کودک به او
9. عدم عجله داشتن در برخورد با او
10. به آغوش گرفتن و نوازش کردن کودک

کودکان کم توان ذهنی با اینکه در رفتارهای خود ممکن است عادی به نظر برسند اما در صورت عدم رفتارهای صحیح و دقیق والدین و مربیان با آن‌ها ممکن است دچار مشکلات و اختلالاتی شوند. مشکلات و اختلالاتی که سبب شود تا این کودکان برای جلب توجه دیگران، به کار بگیرند تا در محیط دیده شوند و نیاز خود را برطرف نمایند.

تحقیقات نشان می‌دهد که این کودکان معمولا از دیگر کودکان پرخاشگری بیشتری دارند. در این بین، کودکان دارای عقب ماندگی متوسط ​​با مشکلات رفتاری شدیدتری مانند پرخاشگری نسبت به افراد دارای عقب ماندگی ذهنی شدید مواجه هستند. متغیری که بیشترین پیش بینی کننده مشکلات رفتاری بود، علت شناسی اختلال بود. افراد مبتلا به سندرم داون به طور قابل توجهی اختلالات رفتاری کمتری داشتند و افراد مبتلا به اوتیسم و ​​اختلال رشد فراگیر به طور قابل توجهی اختلالات رفتاری بیشتری نسبت به سایر افراد دارند.

علاوه بر این، کودکان دارای کم توانی ذهنی معمولا لجبازی بیشتری دارند و بیشتر بر روی حرف‌های خود پافشاری می‌کنند. این کودکان برای رسیدن به خواسته‌های خود از لجبازی و پافشاری استفاده می‌کنند و معمولا این رفتارها والدین و مربیان آن‌ها را دچار مشکل می‌کند. به همین دلیل لازم است تا صبوری بسیاری در برابر این کودکان داشته باشید تا شرایط پیچیده‌تر نشود!

این کودکان به دلیل ارتباط برقرار کردن سخت‌تر با دیگران، ممکن است تا از روش‌های غیرمعمولی استفاده کنند. این‌ها اگر نتوانند با روش‌های عادی ارتباط خوبی را برقرار کنند، ممکن است با گریه کردن و جیغ زدن به دنبال ارتباط گرفتن با کودکان و والدین خود باشند. کودکان کم توان ذهنی با این روش‌ها به دنبال برطرف کردن نیازهای خود هستند!

علاوه بر این‌ها این کودکان به دلیل شرایطی که دارند، اضطراب و احساس ناامنی بیشتری را نسبت به دیگر کودکان تحمل می‌کنند. فشارهای درونی این کودکان سبب رفتارهای بسیاری در زندگی آن‌ها می‌شود. رفتارهای دیگری که در بین این کودکان شایع است. ناخن جویدن، انگشت مکیدن، شب ادراری، گریه و خنده بی‌دلیل، گوشه گیری و داشتن ترس‌های غیرطبیعی برخی از این موارد هستند. مواردی که سبب می‌شوند تا این کودکان کمتر درک شوند و شرایط برای آن‌ها پیچیده‌تر و دشوارتر شود. از همین رو لازم است تا مربیان و والدین این کودکان از آموزش‌های دقیقی برخوردار باشند و بتوانند شرایط را برای رشد این کودکان آماده کنند.

همان‌طور که در تمام این مقاله خواندید، کودکان کم توان ذهنی، کودکانی با شرایط خاص هستند که در دسته‌بندی‌های مختلف و متفاوتی جای می‌گیرند. این کودکان با توجه به شرایطی که دارند، وضعیت‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند. این وضعیت‌های متفاوت لازم است تا با توجه به شرایط کودکان بررسی شود و برای نیازهای مختلف آن‌ها روش‌های آموزشی خوب و کاملی در نظر گرفته شود. به این ترتیب این کودکان توانایی این را خواهند داشت تا بتوانند رشد خوبی را در پیش بگیرند و حتی گاهی بتوانند با دیگر کودکان نیز رقابت کنند.

در صورتی که به دنبال داشتن اطلاعاتی در این باره هستید، خواندن این مقاله به شما کمک خواهد کرد. در این مقاله سعی کردیم تا با استفاده از خلاصه‌ترین مطالب، اطلاعات جامع و کاملی را در اختیار افراد قرار دهیم تا بتوانید با استفاده از آن بهترین روش برخورد با این کودکان را در پیش بگیرد و زندگی بهتری را برای این کودکان رقم بزنید. امید است با خواندن این مقاله اطلاعات بیشتری را درباره این موضوع کسب کرده باشید و برای برخورد با کودکان کم توان ذهنی، اطلاعات بیشتری را به دست آورده باشید.